Bài học tăng ‘nóng’ diện tích cây ăn trái ngoại lai

Giá thu mua tại vườn ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đối với trái mít Thái trong những ngày cuối tháng 5/2021 này tiếp tục ghi nhận ở mức thấp. Như tại các huyện Cái Bè và Cai Lậy (Tiền Giang), thương lái thu mua với loại 1 ở mức cao nhất chỉ là 13.000 đồng/kg. 

Thảm hại với mít Thái

Tuy vậy, các thương lái vẫn rất kén chọn trong vấn đề lựa mua, nên dẫn đến 80-90% lượng mít Thái sau khi hái xuống đã bị xếp vào loại 2, loại 3 với mức giá 3.000-5.000 đồng/kg, thậm chí chỉ còn 1.000-2.000 đối với loại “dạt” để làm mít kem, mít chợ.

Ồ ạt chuyển sang trồng xoài Đài Loan ở ĐBSCL dẫn đến rớt giá thảm hại, nông dân lỗ nặng.

Tình hình tương tự cũng xảy ra ở các tỉnh Hậu Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp, Cần Thơ trong nhiều tháng nay, khiến cho nông dân trồng mít khóc ròng vì lỗ nặng trước mức giá mà thương lái đưa ra.

Tại tỉnh Đồng Nai, ông Đào Thanh Hồng - nông dân trồng mít Thái ở xã Phú Tân (huyện Định Quán), cho biết, với mức giá vài nghìn đồng mỗi ký như hiện nay thì ông không biết phải tính như thế nào.  

Ông Hồng tỏ ra tiếc nuối khi 2 năm trước thấy giá mít Thái bán tại vườn được giá cao (khoảng 40.000 - 50.000 đồng/kg) nên ông đã chặt bỏ 2ha vườn tiêu và vay vốn để chuyển sang trồng mít. Giờ thì giá tiêu phục hồi nhưng không có để bán, nợ ngân hàng thì còn đó, trong khi cây mít bắt đầu cho thu hoạch thì giá lại rớt thảm hại.

Vài năm trở lại đây, khi giá mít Thái siêu sớm liên tục tăng, còn giá các loại nông sản chủ lực khác như tiêu, điều, cà phê… thường xuyên rớt, nhiều nông dân trên địa bàn các huyện Tân Phú, Định Quán, Long Khánh ở tỉnh Đồng Nai đã phá bỏ một số diện tích cây trồng kém hiệu quả chuyển sang trồng mít Thái siêu sớm. 

Và mít Thái đã trở thành cây ăn trái thuộc tốp đầu tăng “nóng” về diện tích ở tỉnh Đồng Nai. Như ở huyện Tân Phú từ cách đây 2 năm đã có đến 700ha trồng mít Thái. 

Không chỉ Đồng Nai, ở khu vực miền Đông Nam bộ, nhất là Bình Phước, Bình Dương, diện tích trồng mít Thái cũng được ghi nhận là tăng đáng kể. Khi tiêu, cà phê rớt giá, dù chính quyền các địa phương có khuyến cáo bà con nông dân không trồng ồ ạt theo phong trào, chỉ chuyển xen trồng những loại cây đặc sản như bưởi, sầu riêng, đừng nên độc về một loại cây mít ngoại lai dễ rủi ro rớt giá, xuống giá, thế nhưng nông dân vẫn đua nhau trồng.

Tương tự như vậy, diện tích trồng mít Thái ở vùng ĐBSCL thời gian qua cũng tăng đến hàng chục nghìn ha, nhiều nhất là các tỉnh Tiền Giang, Vĩnh Long, Long An, Hậu Giang, Bến Tre…

Rủi ro, nông dân tự gánh

Do diện tích trồng mít Thái ở các tỉnh phía Nam tăng “nóng”, sản lượng thu hoạch lớn ngay thời điểm thị trường xuất khẩu (XK) bị đình đốn vì ảnh hưởng dịch Covid-19, nên dẫn đến rủi ro rớt giá là khó tránh khỏi.

Ngoài nguyên nhân trên, giới chuyên gia cho rằng, thị trường tiêu thụ đối với cây mít ngoại lai như mít Thái vẫn phụ thuộc lớn vào Trung Quốc. Và chỉ cần tắt đầu ra ở thị trường này thì xem như mít Thái chỉ còn “cửa hẹp” tiêu thụ ở thị trường nội địa.

Cũng giống như tình cảnh của mít Thái là chuyện rớt giá xuống đáy của trái xoài Đài Loan. Theo ghi nhận ở nhiều tỉnh ĐBSCL như An Giang, Hậu Giang, Vĩnh Long, Cần Thơ, Đồng Tháp thì xoài Đài Loan đang vào mùa thu hoạch rộ, giá rẻ đến nỗi người dân không buồn hái, đổ đống cho heo, cho cá ăn, thương lái cũng không buồn mua.

Giá xoài Đài Loan bán tại vườn hiện với loại 1 chỉ khoảng 3.000-5.000 đồng/kg, với loại 2 và loại 3 thì thương lái trả 1.000-2.000 đồng/kg. Trong tháng 5 này, trong khi một số loại trái cây bản địa vẫn còn giữ được mức giá tốt thì giá xoài Đài Loan ở tỉnh An Giang lại đi ngược xu hướng. 

Trong khi trước đây, nhận thấy xoài Đài Loan có giá bán khá cao (có thời điểm lên đến 50.000 đồng/kg đối với loại 1), nên nhiều nông dân tỉnh An Giang đã chuyển từ trồng lúa, vườn tạp sang trồng xoài Đài Loan, "phong trào" lên cao nhất là ở huyện Chợ Mới với diện tích khoảng 7.000 ha.

Theo một nông dân trồng xoài ở vùng Cù Lao Giêng - "vựa xoài Đài Loan" của huyện Chợ Mới, do không xuất được sang Trung Quốc nên giá xoài năm nay xuống quá thấp, những nơi trồng xoài Đài Loan không được bao tiêu đang chịu lỗ nặng.

Đây tiếp tục là bài học cảnh báo khi nhiều địa phương ở ĐBSCL đang tăng “nóng” diện tích trồng cây xoài Đài Loan trong thời gian qua. Với giống xoài ngoại lai này, chỉ thích hợp để ăn sống, chỉ chuyên XK trái tươi vào thị trường Trung Quốc, khó có thể bảo quản lâu nên rất dễ gặp cảnh rớt giá, dội hàng khi thị trường XK có vấn đề, nhất là giữa dịch Covid-19 này.

Với tình hình rớt giá thảm hại như mít Thái và xoài Đài Loan, giới chuyên gia cảnh báo, cần tránh tình trạng để nông dân ồ ạt tập trung trồng những loại cây ăn trái ngoại lai theo kiểu “phong trào” khi chưa rõ tình hình cung-cầu, chưa biết bán cho ai, XK thì chỉ phụ thuộc nhiều vào đầu ra ở Trung Quốc mà chưa mở rộng được sang những thị trường khác. 

Trong khi đó, với những nông dân đơn thuần chuyển đổi từ cây ăn trái bản địa sang trồng cây ăn trái ngoại lai với suy nghĩ đơn giản là thấy trước đó giá bán cao, nhiều người trồng có hiệu quả, lại dễ trồng, nên trước chuyện rớt giá, đầu ra mịt mờ là những rủi ro mà tự họ phải gánh.