'Mở khóa' cho công tác kế toán hợp tác xã

Theo quy định của Luật HTX 2012, một trong những nghĩa vụ của HTX là phải thực hiện đúng quy định pháp luật về kế toán. Đây được xem như là chìa khóa giúp HTX kiểm soát được mọi hoạt động, kể cả đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh, từ đó đưa đến những định hướng rõ ràng, giúp phát triển bền vững, hoạt động đúng Luật định, bảo đảm các nguyên tắc và giá trị HTX.

Chưa được đào tạo bài bản

Là một đơn vị có bề dày trong sản xuất và kinh doanh, HTX thanh long Tầm Vu (Long An) không ngừng lớn mạnh. Không chỉ cung cấp các dịch vụ đầu vào cho thành viên, HTX còn thu mua, bao tiêu đầu ra cho các hộ dân. Trung bình mỗi năm, HTX thu mua 2000 tấn thanh long phục vụ xuất khẩu đi các nước Mỹ, Nhật, Pháp, Singapore, Trung Quốc… Doanh số nhờ đó lên tới vài chục tỷ đồng/năm.

Với năng lực hoạt động như trên, HTX đã tạo dựng được bộ phận kế toán làm việc hiệu quả nhiều năm nay. Kế toán của HTX không chỉ được đào tạo thường xuyên mà còn ứng dụng phần mềm kế toán vào làm việc nên hoạt động tài chính rất rõ ràng, tạo thuận lợi cho Ban giám đốc khi làm việc với khách hàng, đặc biệt là làm việc với doanh nghiệp nước ngoài.

Công tác kế toán hiệu quả giúp quá trình quản lý của HTX thanh long Tầm Vu thuận lợi hơn.

Có thể thấy, những HTX nào quan tâm đến công tác kế toán thì hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ thuận lợi hơn, nhất là tạo điều kiện cho HTX xúc tiến thương mại, tạo lòng tin đối với đối tác và người dân. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, hiện tại bộ phận kế toán của hầu hết các HTX vẫn chưa nắm chắc được nguyên tắc cơ bản của kế toán được quy định tại Luật Kế toán và Chế độ kế toán, cũng như các hướng dẫn liên quan. Điều này dẫn đến việc tổ chức công tác kế toán bị sai nguyên tắc phù hợp, nguyên tắc giá gốc, nguyên tắc thận trọng…

Những tồn tại, bất cập trên xuất phát từ việc, bản thân bộ phận kế toán ở một số HTX còn hạn chế về trình độ nên mức độ tiếp thu và lĩnh hội kiến thức kế toán khó khăn. Đa phần cán bộ làm kế toán tại các HTX chưa được đào tạo bài bản, chủ yếu làm việc thủ công bằng cách ghi chép sổ sách đơn giản hoặc mới tham gia các lớp tập huấn về quản lý kinh tế.

Một nghiên cứu cho thấy, mới chỉ có 50% kế toán HTX được gọi là có trình độ chuyên môn, trong đó khoảng 20% là có bằng trung cấp trở lên. Điều này dẫn đến hạn chế trong việc nắm bắt, vận hành chính sách, chế độ kế toán vào thực tiễn tại đơn vị.

Ông Trương Quang An, Chủ tịch HĐQT HTX Thanh Long Tầm Vu, cho biết trình độ của kế toán hạn chế sẽ ảnh hưởng đến công tác tổ chức kế toán của HTX, đặc biệt là trong các hoạt động quản lý hóa đơn, chứng từ, lập báo cáo tài chính... “Trình độ kế toán hạn chế còn ảnh hưởng đến công tác tham mưu cho những người đứng đầu HTX về quản lý tài chính, trong khi đây là một nội dung rất quan trọng đối với HTX”, ông An nhấn mạnh.

Không chỉ yếu kém về năng lực, có HTX còn chưa đầu tư cơ sở vật chất, làm ảnh hưởng đến công tác kế toán, hoặc thu hút người có trình độ chuyên môn về làm việc. Khảo sát của Viện Môi trường nông nghiệp tại 50 HTX trên cả nước cho thấy, 42/50 HTX đã trang bị máy tính để bàn, tuy nhiên máy tính khá cũ, cấu hình thấp nên quá trình lưu trữ thông tin, ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động kế toán còn gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, kinh phí cho hoạt động bồi dưỡng nghiệp vụ, tập huấn công tác kế toán HTX còn hạn chế, số lượng người đi học không nhiều. Hơn nữa, nhiều HTX sản xuất chưa hiệu quả hoặc mới thành lập nên việc chi trả lương rất thấp, không động viên, khuyến khích nhân viên học tập nâng cao trình độ hoặc giữ chân trí thức có trình độ chuyên môn ở lại làm việc lâu dài.

Ông Lê Văn Sinh, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX Dịch vụ sản xuất nông, lâm nghiệp Liên Sơn (Thái Nguyên) cho biết HTX có một kế toán đã gắn bó nhiều năm nhưng chỉ học hết lớp 7. Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, mới đây, tỉnh đã hỗ trợ HTX 1 kế toán trẻ trình độ đại học về làm việc nên công việc trôi chảy hơn.

Tuy nhiên, lo lắng của ông Sinh là tiền lương cho kế toán mới về làm việc là khoảng 3 triệu đồng/tháng nên chưa đủ hấp dẫn để giữ chân họ ở lại làm việc lâu dài.

Nâng chất đội ngũ kế toán

Để giải quyết những hạn chế trong công tác kế toán tại HTX, yêu cầu đặt ra là công tác kế toán cần phải được tổ chức một cách khoa học, phù hợp với thực tiễn hoạt động của HTX. Trong đó, nâng cao chất lượng đội ngũ kế toán, sắp xếp lại bộ máy kế toán là điều các HTX cần quan tâm.

Theo các chuyên gia, cần tập trung đào tạo khâu cán bộ, nhất là cán bộ làm công tác kế toán. Trong các khóa đào tạo cần tập trung vào việc quản lý tài chính, thị trường; phương án sản xuất kinh doanh, kỹ năng và phương pháp hạch toán kế toán.

Các địa phương cũng cần quan tâm, tạo điều kiện trang bị thiết bị hỗ trợ cho công tác hạch toán, kế toán bởi hiện nay không chỉ doanh nghiệp, HTX phải thực hiện hóa đơn điện tử. Ngoài ra, khi hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX đã ổn định cần có biện pháp sử dụng phần mềm kế toán phù hợp nhằm tiết kiệm thời gian và thuận lợi hơn cho kế toán và ban giám đốc trong trao đổi thông tin.

Tuy nhiên, để tránh trường hợp mua phần mềm kế toán nhưng không vận hành được, HTX cần chú trọng liên kết với bên nhà cung cấp để đào tạo nhân viên kế toán một cách bài bản, giúp việc ứng dụng công nghệ thông tin được thực hiện hiệu quả, không lãng phí.

TS. Nguyễn Bích Thủy, trường Đại Học Thương mại, cho biết để đảm bảo chất lượng kế toán, HTX nên tuân thủ nguyên tắc bất kiêm nhiệm nhằm tăng cường tính kiểm soát cũng như khả năng phát hiện sai sót trong quá trình thực hiện công tác kế toán. “Để đội ngũ kế toán chuyên nghiệp, HTX không nên phân công kế toán kiêm nhiệm thêm các công việc khác như thủ kho, thủ quỹ, nhân viên bán hàng...”, bà Thủy nhấn mạnh.

Nhằm nâng cao năng lực cho HTX, Bộ NN&PTNT đã ban hành quyết định 1231/QĐ-BNN-KTHT về việc triển khai thí điểm mô hình đưa cán bộ trẻ có trình độ đại học, cao đẳng về làm việc có thời hạn tại HTX. Tuy nhiên, không nhiều HTX nông nghiệp thu hút được những đối tượng này về làm việc, đặc biệt là người làm kế toán. Nguyên nhân là cơ chế đối với các đối tượng này còn hạn chế vì tùy thuộc vào hỗ trợ của địa phương. Bên cạnh đó là do chính hoạt động của HTX chưa tạo được sức hút với lao động trẻ.

Theo TS. Nguyễn Bích Thủy, ngoài sự quan tâm của các cấp ngành trong việc giữ chân các trí thức trẻ có chuyên môn kế toán, chính các HTX cần chủ động sản xuất kinh doanh nhằm tạo động lực thu hút các đối tượng này về làm việc lâu dài. Đây là điều kiện giúp HTX tuân thủ đúng các chế độ kế toán, đưa hoạt động sản xuất kinh doanh phát triển theo hướng công khai, minh bạch, từ đó tạo lòng tin của thành viên và người dân về mô hình kinh tế hợp tác.