HTX 'ba chìm bảy nổi' vì đất sản xuất nông nghiệp

Chính sách pháp luật về đất nông nghiệp, tam nông được thể hiện trong Luật Đất đai. Thế nhưng, thực tế sản xuất kinh doanh của các HTX cũng như tình hình kinh tế - xã hội hiện nay đang đặt ra những đòi hỏi cụ thể mà Luật đất đai cần phải xử lý.

Khó đầu tư cơ sở hạ tầng

Hiện, dự thảo Luật Đất Đai (sửa đổi) đã bổ sung một số hình thức tích tụ ruộng đất cho sản xuất nông nghiệp, cơ chế góp quyền sử dụng đất, quy định cụ thể các trường hợp được giao đất, cho thuê đất để sản xuất nông nghiệp…

Tuy nhiên, nhiều HTX sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp đang băn khoăn, trong dự thảo vẫn chưa làm rõ về vấn đề đất sử dụng làm trụ sở, cửa hàng vật tư, cửa hàng giới thiệu sản phẩm… để các HTX có địa điểm mở rộng sản xuất cũng như đáp ứng nhu cầu của thành viên, nhân dân, người tiêu dùng.

Đây là một vấn đề cần được quan tâm và giải quyết, vì đất đai không chỉ là tư liệu để HTX sản xuất mà còn là yếu tố quan trọng đối với phát triển sản xuất kinh doanh của HTX nông nghiệp nếu muốn thích ứng với thị trường.

Thực tế hiện nay, nhiều HTX vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận đất đai phục vụ mục đích xây dựng trụ sở, nhà xưởng và mở rộng sản xuất kinh doanh. Đây là điều khiến không ít mô hình kinh tế tập thể tuy có định hướng, kế hoạch rõ ràng, chất lượng sản phẩm cũng rất tốt nhưng khó có thể mở rộng sản xuất, dẫn đến không tận dụng được các cơ hội trong kinh doanh, liên kết.

Ngay như vấn đề thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai cũng chưa cụ thể và phù hợp với thực tiễn sản xuất và sự phát triển của nền kinh tế. Ngay tại điểm h khoản 1 Điều 80 dự thảo Luật đất đai cho thấy, đất sản xuất nông nghiệp không được sử dụng trong thời hạn 36 tháng liên tục và đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà không đưa đất vào sử dụng sẽ bị thu hồi.

Các HTX cho rằng, nhiều hộ nông dân, thành viên HTX hiện nay không sản xuất nông nghiệp, để ruộng bỏ hoang có thể do đất đai thoái hóa, đất nằm trong vùng thường xuyên bị thiên tai dịch bệnh, biến đổi khí hậu hoặc diện tích quá nhỏ lẻ, manh mún, khó tập trung thành diện tích lớn… Nếu các hộ có đầu tư sản xuất cũng không mang lại hiệu quả bền vững. Thậm chí có những vùng đất thuộc dự án treo nên HTX không thể tiếp tục đầu tư sản xuất.

Vấn đề chuyển mục đích sử dụng từ đất trồng lúa sang sản xuất một số cây hàng năm của HTX đang gặp nhiều khó khăn bởi các quy định phức tạp.

Chính vì vậy, việc thu hồi đất như thế nào, thời gian thu hồi ra sao cần phải phù hợp với thực tiễn của từng trường hợp. Đi liền với đó là cần có các quy định cụ thể về các hình thức xử phạt khi thu hồi đất để hộ nông dân, thành viên HTX nắm rõ và thuận tiện khi áp dụng.

Đối với trường hợp đất nông nghiệp không còn khả năng canh tác hay nhiều hộ dân có đất nhưng lại chuyển khẩu đi nơi khác mà họ có nguyện vọng thu hồi, hoặc chính quyền địa phương xét thấy phải thu hồi thì có thể có những quy định rút ngắn thời gian thu hồi đất. Điều này sẽ giúp đất được chuyển giao cho người có nhu cầu, thuận tiện cho HTX phát triển nông nghiệp theo quy mô lớn nhờ tiếp cận với quỹ đất phù hợp.

Chưa tạo sự công bằng

Theo các chuyên gia, trong Dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) hiện nay, vấn đề thuê đất, tích tụ đất có thể sẽ thuận lợi hơn, nhưng chính sách đất đai khi đầu tư cho HTX nông nghiệp xây dựng cơ sở hạ tầng và chính sách ưu đãi khi đầu tư tích tụ ruộng đất trong sản xuất nông nghiệp nói chung và công nghệ cao nói riêng vẫn chưa được cụ thể. Nếu không chú trọng vào vấn đề này, các HTX sẽ vẫn gặp khó khăn trong sản xuất kinh doanh.

Ngay như việc chuyển mục đích sử dụng đất trong Dự thảo Luật đất đai sửa đổi vẫn còn những nội dung chưa thực sự phù hợp, quy định còn chung chung.

Ông Nông Văn Thạch, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Ba Đình (Bạc Liêu) cho rằng, tuy là đất sản xuất lúa nhưng thực chất nhiều hộ gia đình phải chuyển sang trồng một số loại cây khác như hoa, rau màu… thì mới thu được hiệu quả. Khi kết thúc các đợt thu hoạch những loại cây này, điều kiện đất đai vẫn có thể bảo đảm các yếu tố để tiếp tục phục vụ sản xuất lúa.

Tuy nhiên, muốn chuyển đổi, HTX phải có đơn xin phép chuyển mục đích sử dụng tại cơ quan quản lý địa phương và thực hiện nghĩa vụ tài chính. Nếu việc chuyển đổi phù hợp với quy hoạch của địa phương thì HTX mới được thực hiện. Theo các HTX, việc này đang thực sự làm khó HTX vì vừa mất thời gian thẩm định, vừa tốn kém chi phí, vừa không phù hợp với Luật trồng trọt và Nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành của trung ương và địa phương.

Ông Thạch cho rằng, các cơ quan quản lý nên xem xét lại vấn đề trên. Có thể về vấn đề vĩ mô, HTX phải nằm trong vùng chuyển đổi cơ cấu cây trồng, được cấp có thẩm quyền phê duyệt mới được chuyển sang sản xuất một số cây trồng hàng năm trên đất lúa. Tuy nhiên, về thủ tục có thể không phải xin phép chuyển mục đích, không phải thực hiện nghĩa vụ tài chính khi chuyển mục đích và vẫn được thống kê, kiểm kê là đất trồng lúa.

Theo các chuyên gia, việc HTX băn khoăn về vấn đề trên là có lý do bởi Luật hiện hành và Dự thảo Luật đất đai hiện nay quy định nếu chuyển đất lúa sang mục đích sử dụng khác thì phải xin phép, nhưng lại không quy định về trường hợp chuyển từ đất ở sang đất dịch vụ, sản xuất phi nông nghiệp phải xin phép địa phương. Điều này không những chưa đảm bảo sự công bằng mà còn gây khó khăn cho khu vực kinh tế tập thể, HTX trong quá trình nâng cao hiệu quả sản xuất, thực hiện một số chính sách tam nông.