'Mở khóa' cho hợp tác xã liên kết, tiêu thụ nông sản

HTX Học Lập (Vị Xuyên, Hà Giang) hoạt động theo Luật HTX 2012, đầu tư trồng rau củ quả an toàn theo quy trình VietGAP. Nghị định số 98/2018/NĐ-CP (Nghị định 98) của Chính phủ được ban hành, Ban giám đốc HTX nhận thấy chính sách này sẽ là "chìa khóa" giúp HTX kết nối với doanh nghiệp một cách bền vững, từ đó tạo điều kiện phát triển nền nông nghiệp hiện đại, đảm bảo hài hòa lợi ích của các chủ thể tham gia.

Khó tiếp cận chính sách

Tuy nhiên, khi đề cập đến những hỗ trợ của chính sách này với các cấp ngành của huyện, của tỉnh và hồ sơ làm thủ tục thì HTX chỉ được hướng dẫn chung chung.

Chia sẻ với VnBusiness, anh Nông Văn Học, Giám đốc HTX Học Lập cho biết: “Từ khi thành lập đến nay, HTX mới nhận được nguồn vốn hỗ trợ theo Luật HTX 2012. Còn Nghị định 98 thì không chỉ riêng HTX Học Lập, mà qua trao đổi, một số HTX trên địa bàn cũng chưa nhận được hỗ trợ. Nguyên nhân chính là do địa phương chậm triển khai nên các HTX như chúng tôi rất khó tiếp cận”.

Tương tự như HTX Học Lập, HTX Sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Văn Đức (huyện Gia Lâm, Hà Nội) tuy đang là một trong những HTX hoạt động khá hiệu quả nhưng cũng chưa thể tiếp cận với nguồn vốn hỗ trợ theo Nghị định 98, nên việc mở rộng sản xuất và phát triển theo chuỗi không được như kỳ vọng.

Có thể thấy, việc các HTX tiếp cận chính sách của Nghị định 98 đang gặp rất khó khăn. Theo báo cáo của các địa phương, tỷ lệ HTX tiếp cận chính sách đẩy mạnh khâu tiêu thụ sản phẩm theo Nghị định 98 chỉ dao động từ 3 - 6% trong tổng số các HTX nông nghiệp hiện nay.

HTX Văn Đức đang sản xuất rau an toàn nhưng vẫn khó tiếp cận chính sách của Nghị định số 98/2018/NĐ-CP.

Hầu hết các tỉnh, thành phố đã phê duyệt hỗ trợ HTX theo Nghị định số 98, tuy nhiên các đối tượng thụ hưởng vẫn chưa tiếp cận được chính sách do công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách chưa có hiệu quả. Các cấp chính quyền và ngành chuyên môn tại các tỉnh, thành chậm triển khai hoặc triển khai thiếu tính chủ động, quyết liệt nên gây khó khăn cho HTX.

Giám đốc HTX Sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Văn Đức, ông Nguyễn Văn Minh cho biết, từ khi Nghị định 98 có hiệu lực, Ban giám đốc đều phải tự tìm hiểu nên việc tiếp cận khó khăn, trong khi thủ tục hồ sơ thì phức tạp vì Sở KH&ĐT, Sở Tài chính, Sở NN&PTNT… có những hướng dẫn khác nhau.

Chia sẻ về vấn đề này, anh Nông Văn Học, Giám đốc HTX Học Lập cho biết: “Để được hỗ trợ, HTX phải có hoạt động sản xuất phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế xã hội của địa phương. HTX phải có giấy chứng nhận hoặc cam kết theo quy định của pháp luật về tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, an toàn thực phẩm, an toàn dịch bệnh và bảo vệ môi trường... Tuy nhiên hiện nay, không chỉ rơi vào tình trạng thiếu đất sản xuất, mà một phần diện tích đất nông nghiệp của chúng tôi không được phê duyệt quy hoạch sản xuất do quá trình đô thị hóa diễn ra”.

Để chính sách đi vào thực tiễn

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng hiện nay, vấn đề cạnh tranh về chất lượng và giá cả nông sản là yếu tố sống còn. Tuy nhiên, thực tế sản xuất của đa số HTX thiếu kết nối với doanh nghiệp - thị trường nên hoạt động kém hiệu quả, thu nhập của thành viên chậm được cải thiện. Chính vì vậy, đẩy mạnh liên kết là nhu cầu bức thiết, trong đó vai trò của HTX là rất quan trọng và HTX chính là hạt nhân để liên kết với các doanh nghiệp nhằm tạo nên những chuỗi giá trị khép kín.

Nghị định 98 được ban hành nhận được sự quan tâm lớn của các HTX sản xuất, kinh doanh nông nghiệp. Theo các HTX, nếu Nghị định thực sự đi vào thực tiễn sẽ tạo thuận lợi cho nông dân, HTX đẩy mạnh khâu tiêu thụ sản phẩm, khắc phục tình trạng liên kết lỏng lẻo, giá cả bấp bênh.

Theo Nghị định 98, HTX có thể được hỗ trợ 100% chi phí tư vấn xây dựng liên kết, tối đa là 300 triệu đồng, bao gồm tư vấn, nghiên cứu để xây dựng hợp đồng liên kết, dự án liên kết, phương án, kế hoạch sản xuất kinh doanh, phát triển thị trường… Đây là những hỗ trợ rất thiết thực, giúp HTX hoàn thiện các bước sau thu hoạch.

Mô hình trồng dưa lưới của HTX Học Lập.

Để các HTX tiếp cận được với Nghị định 98, Ts. Nguyễn Tiến Định, Phó trưởng phòng Kinh tế hợp tác (Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ NN&PTNT) cho rằng, trước tiên cần đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn về Nghị định đến với người dân, HTX, doanh nghiệp. Bởi thực tế tại nhiều địa phương, hầu hết HTX vẫn chưa biết, hoặc chưa nắm rõ được chính sách này.

Ông Định cũng cho biết, Nghị định 98 thúc đẩy HTX liên kết hợp tác theo mô hình chuỗi giá trị bền vững. Tuy nhiên, do có nhiều sửa đổi nên khi áp dụng phải trải qua một số văn bản dưới luật, trong khi trình độ của Ban giám đốc HTX còn có những hạn chế nhất định. Bên cạnh đó, muốn được hỗ trợ, HTX phải bảo đảm sản xuất hoặc có kế hoạch sản xuất rõ ràng theo chuỗi giá trị hiệu quả. Điều này rất ít HTX có thể đáp ứng được, nhất là trong 2 năm gần đây, hầu hết các HTX đều bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.

“Ngoài hướng dẫn chi tiết cho HTX về trình tự thủ tục hồ sơ, cần sửa đổi và hoàn thiện một nội dung trong Nghị định để đảm bảo hài hòa lợi ích cũng như khuyến khích các HTX hợp tác, liên kết phù hợp”, ông Định kiến nghị.